ΥΘΜΕΤΚΠ2. Μέθοδοι έρευνας: τέχνη, κοινωνία και πολιτική

Διδακτικό Προσωπικό

Ηλεκτρονική Διάθεση Μαθήματος

Περιεχόμενο Μαθήματος

Προφανώς, καμιά καλλιτεχνική δραστηριότητα δεν λαμβάνει χώρα εν κενώ. Η παραγωγή της τέχνης απαντά σε συγκεκριμένα κοινωνικο-πολιτικά ερεθίσματα, ενώ και η πρόσληψή της έχει πολύ συγκεκριμένους κοινωνικούς και πολιτικούς όρους δυνατότητας. Πλαισιώνεται με διάφορους τρόπους και είναι δυνατόν να ερμηνευθεί με ακόμα περισσότερους. Ακόμα κι όταν αυτή η διαλεκτική ανάμεσα στο έργο τέχνης και τα ευρύτερα διακυβεύματα δεν είναι άμεσα ορατή –συχνά ούτε στον θεατή, αλλά ούτε και στον ίδιο τον καλλιτέχνη– αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υφίσταται ως τέτοια. Εξάλλου, η διαπλοκή τέχνης και πολιτικής σημάδεψε τις καλλιτεχνικές πρωτοπορίες στη νεωτερικότητα. Αλλά και αντίστροφα: η πολιτική κυριαρχία δεν εγκατέλειψε ποτέ την προσδοκία ελέγχου του καλλιτεχνικού πεδίου, άλλοτε λογοκρίνοντας (ρητά είτε και υπόρρητα) και άλλοτε ενθαρρύνοντας διαφορετικά είδη «στρατευμένης τέχνης». Στον απόηχο της αμφίρροπης αυτής σχέσης, η σύγχρονη θεωρία επιστρέφει σήμερα να αποτιμήσει εκ νέου το κοινωνικο-πολιτικό δυναμικό των καλλιτεχνικών πρακτικών.

Στο πλαίσιο του μαθήματος θα δοθεί ιδιαίτερο βάρος στους διακριτούς άξονες μέσα από τους οποίους είναι δυνατόν να εξεταστεί και να ερευνηθεί η καλλιτεχική παραγωγή, αλλά και να αρθρωθούν ερμηνείες που φέρνουν στο προσκήνιο τις κοινωνικο-πολιτικές προκείμενές της. Οι κοινωνικές επιστήμες εν γένει και ιδιαίτερα η κοινωνιολογία και η πολιτική θεωρία αποτελούν σημαντικό άξονα διερεύνησης των εικαστικών τεχνών. Η κοινωνική έρευνα, π.χ., συμβάλει στην κατανόηση των καλλιτεχνικών φαινομένων μέσα από την ανάλυση τριών τουλάχιστον επιπέδων: α) του έργου τέχνης, β) της (δια)μεσολάβησης, γ) της πρόσληψης του. Σε πρώτο επίπεδο θα προσεγγιστεί η αξιολόγηση, η ερμηνεία και η παρατήρηση του έργου καθώς και η απήχησή του ως αισθητική εμπειρία με πολιτικές συνεπαγωγές μέσα από ποικίλες στρατηγικές που μετέρχονται οι καλλιτέχνες (π.χ. από-ταύτιση, υπερ-ταύτιση). Στη συνέχεια θα γίνει προσέγγιση των προσώπων που μεσολαβούν (έμποροι, συλλέκτες, κριτικοί, επιμελητές), των θεσμών, των δεδομένων (αντικειμένων, αριθμών, εικόνων) και των θεωριών για τη (δια)μεσολάβηση και κοινωνικο-πολιτική, νομική και μιντιακή πλαισίωσή του. Τέλος, θα προσεγγιστεί η πρόσληψη του έργου τέχνης όπως συγκροτείται στο καθεαυτό καλλιτεχνικό πεδίο, αλλά και των οιονεί καλλιτεχνικών πρακτικών που επιχειρούν να αποδράσουν από τα συχνά ασφυκτικά του όρια και να επιδράσουν στην καθημερινή ζωή. Έτσι, επίκεντρο ανάλυσης γίνεται το «κοινό»: η μορφολογία του, τα κίνητρά του, οι συμπεριφορές του, τα συναισθήματά του.

Διερευνάται, επιπλέον, η δυνατότητα των καλλιτεχνικών πρακτικών για παρέμβαση στο κοινωνικό πεδίο μέσω της δημιουργίας ετεροτήτων μέσα σε ένα πλαίσιο «δημιουργικού καπιταλισμού» που (κατά κανόνα) τις αφομοιώνει. Περαιτέρω, εξετάζεται η «μετανεωτερική» αποδόμηση των ορίων μεταξύ έρευνας στο πεδίο των κοινωνικών επιστημών και των εικαστικών τεχνών, καθώς και το θεωρητικό υπόβαθρο, οι μεθοδολογίες και οι μορφές τέτοιων συμβιωτικών συζεύξεων. Εξετάζεται τέλος, η πολιτική διάσταση της κριτικής διδακτικής της εικόνας στο παρόν μετα-πολιτικό τοπίο, ενώ δίνεται έμφαση, σε αναλυτικές και θεωρητικές μορφές έρευνας που εξετάζουν την εικόνα ως πεδίο παραγωγής νοημάτων και διαμόρφωσης (αυτο)αντίληψεων.

Μαθησιακά Αποτελέσματα

  • Εξοικείωση με τα βασικά χαρακτηριστικά του πεδίου της οπτικής κουλτούρας και της αισθητικής και με τα είδη των καλλιτεχνικών πρακτικών, με ιδιαίτερη έμφαση στις πολιτικές διαστάσεις της τέχνης.
  • Άρθρωση πρωτότυπων διεπιστημονικών συσχετίσεων.
  • Συγκέντρωση και αξιολόγηση πληροφοριών και τεκμηρίων με σκοπό την διερεύνηση και αποτίμηση της κοινωνικο-πολιτικής σημασίας της σύγχρονης τέχνης.
  • Επεξεργασία και σύνθεση στοιχείων από ποικίλες πηγές (συμβατικές και ηλεκτρονικές) για την ανάπτυξη οργανωμένων και πειστικών επιχειρημάτων στον γραπτό και προφορικό λόγο.
  • Διερεύνηση της αλληλεπίδρασης των εικαστικών τεχνών με τις κοινωνικές επιστήμες σε επίπεδο θεωρίας, πρακτικών και μεθοδολογιών.
  • Κριτική προσέγγιση του οπτικού πολιτισμού καθώς και της διδακτικής του, ως πεδίων διαμόρφωσης ταυτότητας και  κοινωνικών-πολιτικών αντιλήψεων.